به گزارش تابناک کهگیلویه وبویراحمد کوچ عشایر بویراحمد و قشقایی در نبود ایل راه‌های عشایری در جاده‌های پرترافیک بین شهری انجام می‌شود و فصلی نیست که خون عشایر و دام‌هایشان بر سیاهی آسفالت نقش نبسته باشد.
صدای بوق ممتد کامیون در فضای کوهستان پیچیده، راننده دست از روی بوق برنمی دارد، حتی بعدازآنکه کامیونش را به‌زور به حاشیه جاده می‌کشاند…
جویی از خون عرض و طول جاده را گرفته و درشیب تند آن، خطوطی سرخ‌رنگ بر صفحه سیاه آسفالت جاده نقش می‌بندد. راننده‌های خودروهایی که متوقف شده‌اند رد خون سرخ بر روی جاده را نظاره می‌کنند.
زن و مرد عشایر بر سر و سینه خود می‌کوبند و آه و ناله می‌کنند، طوری که انگار فرزند ازدست‌داده‌اند نه بره. برخی بره‌ها تمام کرده‌اند و برخی دیگر هنوز دست‌وپا می‌زنند.
هرکس نداند می‌گوید شاید اینجا قربانی کرده‌اند. قربانی آن‌هم در پیچ‌وخم‌های جاده‌ای آسفالته و پرتردد. اما آنچه قربانی شده زندگی ایلیاتی است که همه سرمایه زندگی‌اش و حاصل رنج‌هایش در سرمای ییلاق و گرمای قشلاق این گونه زیر چرخ می‌رود و با آسفالت یکی می‌شود.
این حکایت هرساله عشایر بویراحمد و قشقایی در فصل کوچ است. عشایری که راهشان که از گذشته‌های دور مسیر امنی برای کوچ بوده، بسته‌شده و آن‌ها مجبورند برای عبور بین ییلاق و قشلاق قدم بر جاده‌های تنگ و پرترافیک بگذارند.
کوچ محور زندگی عشایر است، عشایر به راه کوچ، «ایل راه» می‌گویند. راهی که ایلات از آن مسیر قشلاق به ییلاق و برعکس را طی می‌کنند تا زندگی‌شان را همراه با طبیعت ادامه دهند.
زندگی که با دامداری می‌چرخد و علوفه بهانه‌ای برای کوچ است. هر جا علوفه باشد و طبیعت مهربانی کند، عشایر همان‌جا میخ سیاه‌چادر را بر زمین می‌کوبد.
این روزها تیغ سرمای پاییزه بر دامنه‌های دنا زخم می‌زند و بی‌آبی بر لب‌های خشکیده عشایر ترک می‌اندازد و ۱۱هزار خانوار عشایری ساکن در ییلاق مجبور هستند یک ماه زودتر از موعد مقرر بار سفر بربندند و دامنه‌های دنا را به‌سوی دشت‌ها و تپه‌ماهورهای جنوب ترک کنند.
نبود راهی برای کوچ به فصلی پرالتهاب و اضطراب برای عشایر بدل شده تا این روزها رنج‌هایی تازه، بر انبوه رنج‌هایشان افزوده شود و زندگی سرشار از سختی‌شان سختتر از همیشه شود.
راهی برای کوچ نداریم
ملا حجت حسنی یکی از عشایر منطقه تنگ سرخ بویراحمد نگران کوچ پاییزه و حادثه‌هایی است که در کمین هستند. او می‌گوید: راهی برای کوچ نداریم و ایل راهمان را بسته‌اند.
وی می‌افزاید: از گذشته‌های دور و تا زمانی که به یاد دارم مسیر کوچ عشایر مشخص بود و در پاییز و بهار از این مسیر قشلاق و ییلاق می‌کردیم.
حسنی بیان می‌کند: سال‌به‌سال به بهانه‌های مختلف این راه‌ها بر ما بسته شد و کسی هم به ما جوابی نداد که چطور مسیر عبور عشایر توسط کشاورزان، باغداران، پروژه‌های عمرانی و دستگاه‌های دولتی تصرف‌شده است.
او ادامه می‌دهد: هرسال هم به مسئولین نامه نوشتیم، حرف زدیم، داد زدیم، به ادارات مربوطه رفتیم اما نتیجه‌ای نگرفتیم.
حسنی می‌گوید: بسته شدن ایل راه‌ها موجب کوچ با کامیون شده که برای مسافتی ۱۵۰ کیلومتری حداقل ۷۰۰ هزار تومان هزینه دارد، البته مشکلاتی را نیز به همراه دارد که از آن جمله درگیری با نیروهای منابع طبیعی است.
متولیان عشایر این روزها همچون عشایر تنها مانده‌اند و فریادشان در مورد مصائب عشایر و از جمله همین تصرف ایل راه‌ها شنیده نمی‌شود.
ایل راه‌های عشایری تصرف شده‌اند
مدیرکل امور عشایر استان که خود گذر از این ایل راه‌ها را در زندگی تجربه کرده است، می‌گوید: این ایل راه‌ها از گذشته‌های دور مسیر کوچ عشایر بوده‌اند اما در سالیان اخیر توسط افراد سودجو تصرف و یا به افرادی واگذار شده است.
مجید علی پورمی‌افزاید: این مناطق در مسیر گچساران به یاسوج، یاسوج به سمیرم و همچنین شهرستان کهگیلویه به بویراحمد سفلا تصرف‌شده است.
وی بیان می‌کند: بیشترین تصرفات ایل راه‌ها و میان‌بندهای عشایر در شهرستان‌های گچساران و بویراحمد صورت گرفته است.
علی پور ایل راه را مسیر کوچ عشایر از دوزیست بوم ییلاقی به قشلاقی و برعکس عنوان می‌کند و می‌گوید: یک هزار و ۵۱۸ کیلومتر ایل راه عشایری در استان وجود دارد.
وی بیان می‌کند: ۳۵ هکتار از ایل راه‌ها و میان‌بندهای عشایر ایل بویراحمد و قشقایی در سالهای اخیر تصرف‌شده است.
مرگ دام‌های عشایر در جاده‌های ماشین‌رو
علی پور به تبعات تصرف ایل راه‌ها برای عشایر اشاره می‌کند و می‌افزاید: مسدود شدن ایل راه‌ها منجر به مشکلات زیادی برای عشایر حین کوچ شده است.
وی می‌گوید: عشایر در نبود ایل راه مجبور هستند از جاده‌های ماشینی عبور کنند که منجر به بروز حوادث ناگوار برای عشایر می‌شود.
علی پور تصریح می‌کند: در کوچ بهاره دو حادثه تصادف با عشایر در محورهای جاده‌های منتهی به یاسوج روی داد که منجر به تلف شدن ۴۸ رأس از گوسفندان و دو تن از عشایر شد و قبل از آن‌هم ۸۰ رأس دیگر در تصادف از بین رفتند.
وی به کوچ زودرس برخی عشایر استان اشاره می‌کند و ادامه می‌دهد: در مناطق ییلاقی شرایط مناسب به دلیل خشکسالی فراهم نیست و این در حالی است که چراگاه‌های مناطق قشلاقی هنوز سبز و مساعد نشده و آمادگی لازم را برای پذیرایی از گله‌های عشایری ندارد.
وی عنوان می‌کند: بسته شدن ایل راه‌ها موجب کوچ زودرس، کوچ ماشینی و افت وزن دام در اثر طولانی‌تر شدن مسیرها و پیاده‌روی بیشتر شده است.
کمبود آب و علوفه کوچ عشایر را جلو انداخت
این روزها در مناطق ییلاقی کهگیلویه و بویراحمد آب و علوفه تمام‌شده و هوا نیز در برخی از این مناطق رو به سردی می‌رود و تحمل آن برای دام‌ها سخت است.
۴۰ هزار کیلومتر ایل راه عشایری در کشور وجود دارد که کمتر از ۵۰۰ کیلومتر آن به دلایلی همچون احداث بزرگ‌راه‌ها، راه‌آهن، جاده‌ها، توسعه باغات و اراضی کشاورزی و … تصرف‌شده است.
اما زندگی کوچ نشینی قدمتی به بلندای تاریخ دارد و پس از قرنها هنوز این حرکت در زاگرس جریان دارد. با این حال به نظر می رسد عشایر، دوران افول خود را طی می کنند و شاید تا نیم قرن آینده تنها عکسی از این نوع زندگی و کوچ به یادگار بماند.
منبع: مهر
