سیل اخیر ، خسارات و عوامل ایجاد آن
به گزارش تابناک کهگیلویه و بویراحمد، خبرگزاری ایرنا در گزارشی به موضوع سیل اخیر در استان و خسارات و علل آن پرداخت و نوشت: بارش‌های سیل آسا و سیلاب‌های روز‌های پنجم و ششم فروردین ماه امسال هر چند مانند سیل ویرانگر مانسون ۱۴۰۱نبود، اما قصه پرتکرار آبگرفتگی معابر و خیابان‌های شهرو ریزش سنگ در جاده ها، ساخت و ساز‌های غیرمجاز در بستر رودخانه‌ها را به نمایش گذاشت، پرسش اساسی، اما این است که آیا باید همه زیان‌ها را به حساب طبیعت و روان آب‌ها و سیلاب گذاشت؟
سیلاب در کهگیلویه و بویراحمد خسارت‌های جبران ناپذیر زیادی را در بخش‌های مختلف وارد کرده است به گونه‌ای که زیرساخت‌های جاده‌ای چندین روستا تخریب، خانه‌های زیادی ویران، دام‌های دامداران را تلف و محصولات باغی و زراعی کشاورزن را به باد فنا داد و طبق اعلام مدیریت بحران استان خسارت در بخش‌های مختلف از جمله حوزه کشاورزی، شیلات، باغات و راه‌های ارتباطی بیش از دیگر حوزه‌ها گزارش شده است.
طبق آخرین آمارها، منطقه امیرآباد بابکان از توابع شهرستان بویراحمد با ۱۷۴میلی‌متر شاهد بیشترین بارندگی سامانه اخیر تا ساعت ۱۸.۳۰دقیقه شب ششم فروردین ماه امسال بوده است.
سیلاب‌های فروردین ماه امسال، سوای از خسارت ها، تلخی‌ها و مصیبت‌هایی که بهمراه داشت در حقیقت هشدار اساسی هم به مسئولان و متولیان امر به ویژه نهاد‌های نظارتی و مسئول در حوزه‌های زیست محیطی، عمران شهری و روستایی هم بود.
سیل اخیر و باران‌های سیل آسا همراه با طغیان رودخانه‌های فصلی در استان به ویژه در دو حوزه بویراحمد و دنا سیلی محکمی بر صورت زمین خوارانی زد که طی سالیان متمادی بی محابا به جان حریم رودخانه‌ها و محیط زیست افتاده بودند و کسی را هم یارای مقابله با آنان نبود.
طغیان دوباره رودخانه‌های استان، هرچه ناپاکی در حریمشان در این سال‌ها ایجاد شده بود در چند ساعت شست و با خود برد.
وقتی که تیغ‌های مخوف و بی رحم زیاده خواهان و دود‌های آتشین کارخانه‌های غیرمجاز شن و ماسه بی رحمانه بر جان طبیعت بی دفاع رودخانه‌های استان افتاده بود و کسی هم جلودارشان نبود، اما در چشم به هم زدنی، سیل آمد و کاری کرد کارستان!
کارشناسان محیط زیست معتقدند، دست اندازی انسان به دامن طبیعت طی چهار دهه گذشته در ایران توازن زیست محیطی را بهم زده بطوری که اکنون شاهد ورود به دوران وارونگی، پس زدگی و خشم طبیعت هستیم که جاری شدن سیل‌های ویرانگر یکی از نشانه‌های آن است.
باران‌های سیل آسا در سرزمین برف و آفتاب «کهگیلویه وبویراحمد» در پنجم و ششم فروردین ماه نوروز امسال اگرچه خسارات‌های مالی فراوانی به زیرساخت‌ها و بخش‌های مختلف عمرانی و اقتصادی این استان وارد کرد، اما کفه برکت‌ها و رحمتش بر تخریب‌ها و تلخی هایش سنگینی می‌کند.
در یک کلام ما از خط قرمز عبور کرده ایم. آیا وقت آن نرسیده که در رفتارمان با محیط زیست تجدید نظر کنیم و با آن مهربان باشیم؟
ما چنان به جان طبیعت بیچاره در هوا، دریا، زمین، افتاده ایم که نفس بازیابی و بازسازی قوای تحلیل رفته را از او گرفته ایم و طبیعت اکنون با خشک شدن دریاچه‌ها و رودخانه ها، سیل‌های ویرانگر، خشکسالی، فرسایش خاک و گسترش شوره زار‌ها و بیابان‌ها که رقم خسارات آن به شمارش نمی‌آید جواب آزمندی و دست اندازی سودجویانه بی حد و حصر ما را می‌دهد.
بیشترین میزان خسارت سیل کهگیلویه وبویراحمد در بخش کشاورزی
مدیرکل مدیریت بحران استانداری کهگیلویه و بویراحمد گفت: بیشترین میزان خسارت ناشی از بارش‌های سیل آسا امروز در استان مربوط به بخش‌های مختلف کشاورزی به ویژه طرح‌های پرورش ماهی و همچنین راه‌ها بوده است.
علیرضا نیکروز بدون اشاره به میزان خسارات وارده شده اظهار داشت: خسارت در بخش‌های مختلف از جمله حوزه کشاورزی، شیلات، باغات و راه‌های ارتباطی بیش از دیگر حوزه‌ها گزارش شده است.
وی بیان کرد: با ارزیابی انجام شده از سوی کارشناسان به زودی میزان خسارت وارده شده سامانه بارشی در سطح استان اعلام شد.
نیکروز با اشاره به آماده باش کامل همه دستگاه‌های خدمات رسان تصریح کرد: نیرو‌های هلال احمر و راهداری هم اکنون در حال تخیله آبگرفتگی منازل و ریزش برداری از راه‌های ارتباطی هستند.
وی اضافه کرد: در این بارندگی بخش زیادی از محور‌های ارتباطی روستایی و عشایری نیز مسدود شده است.
نیکروز تصریح کرد: مدیریت بحران این استان با تامین زیرساخت‌های لازم برای اسکان موقت مسافران نوروزی برنامه ریزی کرده است.
وی اضافه کرد: این سامانه بارشی تا پایان امروز دوشنبه بر جو استان حاکم خواهد بود و ا گردشگران و مسافران می‌خواهیم که از توقف در معابر سلابی و حاشیه رودخانه‌ها به جد خوداری کنند.
سیل و بازخوانی فاجعه‌های زیست محیطی
یکی از اتفاقاتی که در حوزه‌ی انفال، اراضی ملی، جنگل‌ها، کوه‌ها، بستر و حاشیه رودخانه‌ها مورد سوءاستفاده سودجویان قرار می‌گیرد، تصرف و تخریب اراضی است.
استان کهگیلویه و بویراحمد که در زاگرس قرار گرفته است سرزمینی است که بیشترین مساحت آن را جنگل و کوه فرا گرفته است و این بزرگترین موهبت الهی به مردم این سرزمین است، اما هستند افرادی که به خاطر تصرف این مواهب که متعلق به عموم مردم است، اقدام به تخریب و قلع و قمع اشجار و جنگل می‌کنند یا حاشیه و بستر رودخانه‌ها را تصرف می‌کنند، اما غافل از اینکه، نامهربانی با طبیعت، و سوء استفاده شخصی از انفال موجب تضییع حقوق عامه و آیندگان خواهد شد.
طرح‌های فاقد توجیه فنی و اقتصادی، غیراصولی و غیر مجاز بویژه در حوزه گردشگری در کهگیلویه و بویراحمد و شهر یاسوج به چالشی اساسی فراروی مسئولان، متولیان و کارگروه‌های مختلف این استان تبدیل شده و پیش زمینه و بستری برای افزایش روزافزون پدیده زمین خواری شده است.
برخی از کارشناسان و اعضای کارگروه امور زیربنایی استان نیز با توجه به افزایش پدیده پیچیده زمین خواری و خطر نفوذ برخی دستگاه‌ها و همچنین طمع ورزی‌هایی که در برخی طرح‌های توسعه‌ای پروژه‌های سرمایه گذاری وجود داشته، معتقدند که باید در زمینه تصویب طرح‌ها در کارگروه‌ها و کمیته‌های مربوطه و شورای برنامه ریزی بازنگری مجدد و عمیق تری صورت گیرد.
به گفته این کارشناسان ضعف نظارت از سوی دستگاه‌های متولی از جمله منابع طبیعی، شهرداری، بنیاد مسکن، جهادکشاورزی، راه و شهرسازی و حتی استانداری در بروز و افزایش پدیده زمین خواری در سالیان گذشته در استان دخیل بوده است.
البته در ۲ شهرستان بویراحمد و دنا به دلیل شرایط خاص اقلیمی آن‌ها و نیز ارزش بالای زمین تعرض و دست درازی به زمین‌های ملی همچنان رو به افزایش است.
اجرای طرح ملی کاداستر اراضی ملی و کشاورزی، مهم‌ترین موضوعی است که می‌توانداز یکسو از تصرفات اراضی جلوگیری نماید و از سوی دیگر با تثبیت مالکیت این اراضی، موجب کاهش اختلافات و ورودی پرونده‌ها به دستگاه قضایی شود.
ساخت و ساز‌های بی رویه نفس آبشار یاسوج را گرفته است
حدود ۱۲ سال پیش طرح جامعی برای آبشار یاسوج تعریف شد، اما این طرح توسط متولیان امر از جمله مدیران سابق شهرداری یاسوج نیمه کاره رها شد.
در چند سال اخیر ساخت و ساز‌های قارچ گونه و ساختمان سازی‌های بدون ضابطه و نبود نظارت کافی بر این ساخت و ساز‌ها مجال نفس کشیدن را از این نگین گردشگری شهر یاسوج سلب کرده است.
آبشار یاسوج به عنوان نماد شهر یاسوج پایتخت طبیعت ایران در محاصره باغ‌های به اصطلاح تفریحی که بساطی برای شادی‌های کاذب ایجاد کرده اند زیبایی‌های خود را از دست داده است.
آبشار شهر یاسوج به عنوان یکی از شاخص‌ترین جاذبه‌های گردشگری شهرستان بویراحمد مطرح بوده و نماد شهر یاسوج محسوب می‌شود، اما به علت نداشتن طرح جامع با مشکلات فراوانی رو به رو است.
مشکل دیگری که در این مکان گردشگری وجود دارد عدم مدیریت واحد آبشار است.
اگر جلوی ساخت و ساز‌های غیرمجاز در این مکان گرفته نشود در آینده به لکه ننگی بر چهره شهر یاسوج تبدیل خواهد شد.
این مکان گردشگری از قهوه‌خانه‌هایی که فقط قلیان دارند و باغ‌هایی که بدون هیچ مجوز و نظارتی مشغول ارائه خدمات هستند و روز به روز بر بدتر شدن وضعیت آبشار و ناامن جلوه دادن آن دامن می‌زنند، پر شده است.
ساخت و ساز‌های انجام شده در این مکان مجوز ندارند و در بیشتر موارد حوزه بهداشت به درستی بر سفره خانه‌ها و مراکز رفاهی نظارت نمی‌کند.
استاندار کهگیلویه و بویراحمد در خصوص وضعیت آبشار یاسوج، گفت: تجاوز به حریم مسیل‌ها در آبشار یاسوج مشکلاتی را ایجاد کرد به نحوی که کانال‌ها جوابگوی حجم سیلاب نبود، اما شهرداری اقدامات لازم را انجام داد و اجازه نداد تفرجگاه‌های اطراف آبشار دچار تخریب شود.
سید علی احمدزاده عنوان کرد: شهرداری هر چه سریعتر طرح جامع هدایت سیلاب‌ها در آبشار یاسوج را ارائه دهد.
خسارات سنگین به حوزه شیلات
هرساله در پی سیلاب‌های شدید، مزارع پرورش ماهی تخریب و یا صدمه می‌بینند و به پرورش دهندگان ماهی صد‌ها میلیارد تومان خسارت وارد می‌شود.
طبق نظر کارشناسان عدم رعایت حریم رودخانه در زمان احداث مزرعه پرورش ماهی و عدم رعایت اصول فنی در سازه مزرعه پرورش ماهی از دلایل اصلی خسارات واحد‌های پرورش ماهی است.
مدیر شیلات سازمان جهاد کشاورزی کهگیلویه و بویراحمد گفت: بارش‌های سیل آسا و سامانه بارشی ۲ روز گذشته بر اساس ارزیابی‌های اولیه سه هزار میلیارد ریال به مزارع پرورش ماهی در این استان خسارت وارد کرد.
اسحاق رستمی روز سه شنبه در گفت وگوی اختصاصی با خبرنگار ایرنا اظهار کرد: این میزان خسارت به تاسیسات زیربنایی مزارع پرورش ماهی، پمپ‌ها و وسایل مکانیزه، کانال‌های آبرسانی وارد شده است.
وی افزود: تلفات هزار تن ماهی در مزارع کهگیلویه و بویراحمد تنها برآورد اولیه است که احتمال می‌رود حجم خسارات بالاتر رود.
مدیر شیلات سازمان جهاد کشاورزی کهگیلویه و بویراحمد تصریح کرد: بیشترین آسیب‌های سیلاب اخیر به حوزه شیلات استان وارد شده است و پیش بینی این است که حدود ۷۵ مزرعه پرورش ماهی در استان آسیب جدی دیده اند.
رستمی تاکید کرد: هنوز به دلیل نبود جاده دسترسی و اینترنت و تلفن همراه در مزارع پرورش ماهی اطلاعات به صورت کامل گردآوری نشده است.
مدیر شیلات سازمان جهاد کشاورزی کهگیلویه و بویراحمد عنوان کرد: در مناطق کتا و میمند هفت مزرعه زیر آب رفتند حتی ۲ طرح پرورش ماهی در استان کامل دچار آب گرفتگی شد و با قایق به چهار نفر در این مزرعه پرورش ماهی امداد رسانی شد.
وی ابراز کرد: خسارت‌های سیلاب سامانه بارشی اخیر، نسبت به سیل مانسون سال گذشته در خصوص تلفات ماهی‌ها کمتر بوده، زیرا در این فصل بخش زیادی از ماهی‌ها به فروش رسیده بود، اما برعکس به دلیل شدت بارش‌ها به تاسیسات و پمپ‌ها و وسایل مکانیزه آسیب جدی وارد شده است.
۲۳۶ واحدمسکونی در کهگیلویه و بویراحمد از آب باران تخلیه شد
مدیرعامل جمعیت هلال احمر کهگیلویه و بویراحمد گفت: در این بارش ها، ۲۳۶ واحد مسکونی در مناطق مختلف استان از آب باران تخلیه شد و به علت زیاد بودن میزان آبگرفتگی عملیات امداد ونجات ادامه دارد.
کاظم فلاحی دوست افزود: در این مدت ۹۰ واحد مسکونی در محلات مختلف شهر یاسوج شامل پیرچوپان ها، مادوان، گوشه، اکبرآباد، نقاره خانه، زردک و شرف آباد از آب خالی شده است.
وی بیان کرد: همچنین شماری از واحد‌های مسکونی واقع در مرکز شهر دهدشت، روستای سمغان ازتوابع شهرستان کهگیلویه و مرکز شهر دوگنبدان از آب باران تخلیه شده است.
مدیرعامل جمعیت هلال احمر کهگیلویه و بویراحمد تاکید کرد: از روز گذشته تاکنون ۳۳ تیم عملیاتی پنج نفره با استفاده از ۲۸ خودرو و ۲۳ دستگاه پمپ لجن کش در حال تلاش برای امدادرسانی به سیل زدگان در استان هستند.
برداشت‌های غیرمجاز شن و ماسه از رودخانه‌های کهگیلویه و بویراحمد
یکی از موضوعات مهمی که می‌بایست در نظرگرفته شود تولید شن و ماسه استاندارد در این استان است.
براساس بررسی‌ها، ۱۵ واحد شن و ماسه بصورت غیرمجاز در کهگیلویه و بویراحمد فعالیت می‌کند که می‌طلبد اداره کل صنعت و معدن بصورت متناوب و ماهانه از واحد‌های تولید شن و ماسه بازدید کرده و از فعالیت واحد‌های بدون مجوز جلوگیری کند.
استفاده و برداشت بی رویه شن و ماسه از کف رودخانه‌های کهگیلویه و بویراحمد از سوی واحد‌های تولیدی غیرمجاز خسارت‌های متعددی به اکوسیستم و محیط زیست این استان وارد کرده است.
برداشت بی رویه شن و ماسه از رودخانه بشار یاسوج به یک بحران تبدیل شده است.
واحد‌های تولید شن و ماسه غیرمجاز به طور شبانه و در روز‌های تعطیل اقدام به برداشت بی رویه شن و ماسه می‌کنند و عوارض و حقوق دولت را نیز پرداخت نکرده اند.
تولید شن و ماسه از مصالح کوهی می‌بایست در اولویت قرار گیرد تا از آسیب و تخریب اکوسیستم رودخانه‌های کهگیلویه و بویراحمد جلوگیری شود.
پس از شناسایی این معادن تمام واحد‌های تولیدی شن و ماسه کهگیلویه و بویراحمد می‌بایست در یک یا چند نقطه از استان مستقر تا خسارت‌های کمتری به محیط زیست وارد شود.
کفه برکات سنگین‌تر از خسارت‌ها
استاندار کهگیلویه و بویراحمد در خصوص وضعیت سد‌های استان پس از بارش‌های اخیر، گفت: ظرفیت سد شاه قاسم ۱۰ میلیون مترمکعب است و ۹ میلیون مترمکعب قابل بهره‌برداری است که تاکنون ۶.۵ میلیون مترمکعب آب وارد این سد شده است.
وی افزود: پیش‌بینی می‌شود با بارندگی‌هایی که در آینده پیش‌بینی شده است سد شاه قاسم تا اوایل اردیبهشت امسال پر شود.
وی با اشاره به وضعیت سد کوثر، عنوان کرد: ظرفیت سد کوثر ۵۰۸ میلیون مترمکعب است که این سد کاملا پر شد و سد سرریز کرد که تونل‌های تخلیه آب باز و حجمی از آب در حال تخلیه است.
استاندار کهگیلویه و بویراحمد ادامه داد: ظرفیت سد چم شیر دو میلیارد و ۳۰۰ میلیون مترمکعب است که در مقطعی رها سازی آب برای کشاورزان انجام شد و ذخیره آب به ۳۵۰ میلیون مترمکعب کاهش یافت.
وی بیان کرد: در حال حاضر ذخیره آب این سد به ۵۶۵ میلیون مترمکعب رسید و امیدواریم با بارش‌های خوبی که پیش‌بینی شده ذخیره سد به بیش از ۸۵۰ میلیون مترمکعب افزایش یابد.
احمدزاده با اشاره به بارش‌های خوب یک هفته اخیر در استان گفت: پروژه‌های آبخیزداری به خصوص در دشت امامزاده جعفر سرریز کردند.
بارش سیل آسای چند روز گذشته موجب افزایش روان آب‌های جاری و سرریز شدن آب از سازه‌های آبخیزداری این استان شد.
به گفته معاون آبخیزداری اداره کل منابع طبیعی کهگیلویه وبویراحمد تاکنون ۲ میلیون و ۶۰۰ هزار متر مکعب طرح آبخیزداری در استان اجرا شده و این سازه‌ها در بارش‌های اخیر حدود پنج میلیون متر مکعب آب را کنترل و ذخیره سازی کردند.
عبدال میرفردی ادامه داد: بند‌های آبخیزداری در کاهش خسارات سیل در مناطق مستعد در زمان بارش‌های سنگین جوی نقش بسزایی دارد.
آبخیزداری به معنای مهار آب‌های روان در زمان سیلاب و تزریق آن به سفره‌های زیرزمینی و همچنین ذخیره در پشت سد‌های خاکی برای استفاده در زمان خشکسالی یا فصول گرم سال است.
کارشناسان منابع طبیعی می‌گویند: اجرای این طرح‌ها علاوه بر رونق بخش کشاورزی و باغداری، موجب افزایش ذخیره آب، تقویت سفره‌های زیرزمینی و کاهش سرعت تخریب‌های سیلاب و کنترل دبی آب رودخانه، قنات و چشمه‌ها می‌شود.
امان که درس نمی‌گیریم
پدیده مانسون عصر روز پنجشنبه ششم مرداد ۱۴۰۱ میهمان ناخوانده کهگیلویه و بویراحمد شد و خسارت‌هایی به زیرساخت‌های عمرانی و زندگی مردم به ویژه در مناطق عشایری و بهره برداران حوزه کشاورزی وارد کرد و در این میان حوزه کشاورزی استان بیشترین خسارت را متحمل شد.
سیل تابستان سال ۱۴۰۱، در مجموع ۶۰ هزار میلیارد ریال به بخش‌های مختلف در نقاط گوناگون استان خسارت وارد کرد که سهم بخش کشاورزی متاسفانه ۴۲ هزار میلیارد ریال بوده است.
استان‌ها طبق اعلام ستاد بحران کشور به لحاظ بلاخیز بودن تقسیم بندی شده اند که کهگیلویه و بویراحمد در میان تمام استان‌های کشور از لحاظ زمینه ایجاد بحران و بحران خیز بودن رتبه یک کشور را کسب کرده است.
میانگین بلند مدت بارندگی در این استان از ۴۳ سال قبل تاکنون افزون بر ۶۷۵ میلی متر معادل حدود ۱۰ هزار و ۴۷۴ میلیون مترمکعب اعلام شده است.
بهر روی بااین همه امار نگران کننده بنظر می‌رسد وقت تغییر رفتار و کردار مان در رابطه با محیط زیست فرار رسیده است، باید دیدگاه و نگرش مان را به طبیعت حیات وحش و محیط زیست تغییر دهیم بقول معروف باید چشم‌ها را شسته جور دیگر به طبیعت نگاه کنیم.