وجود حرم مطهر حضرت معصومه(س) و مسجد مقدس جمکران دو جاذبه بلامنازع در قم است و در کنار اینها آثار تاریخی، صنایع دستی و سوغات ویژه قم را می‌شود از دیگر جذابیت‌های یک سفر بهاره به قم دانست.
به گزارش تابناک قم، قم استانی است با مساحت 11 هزار و 526 کیلومتر مربع که در مرکز کشور و محور مواصلاتی 17 استان قرار دارد. این استان یکی از دو شهر مورد علاقه زائران را در خود جا داده و هر سال علاوه بر 20 میلیون زائر از کشورمان از 2 میلیون زائر خارجی هم پذیرایی می‌کند.
وجود مرقد مطهر حضرت معصومه(س) در شهر قم از قرن سوم هجری موجب شده این شهر یک شهر خاص مذهبی باشد به گونه‌ای که امروز از آن به عنوان پایتخت تشیع در جهان یاد می‌کنند و بزرگترین مراکز فقاهت و علوم تشیع در آن شکل گرفته است.
البته تاریخ قم به قرن سوم هجری محدود نمی‌شود بلکه با استناد به شواهد به دست آمده در تپههای باستانی این شهر قدمتی بیش از 7 هزار سال دارد.
وجود حرم مطهر حضرت معصومه(س) و مسجد مقدس جمکران دو جاذبه بلامنازع در قم است و در کنار اینها آثار تاریخی، صنایع دستی و سوغات ویژه قم را می‌شود از دیگر جذابیت‌های یک سفر بهاره به قم دانست.
سوهان؛ مشهورترین سوغات قم
تقریباً همه می‌دانند مشهورترین سوغات قم سوهان است. مردم کشورمان اگر از قدمت قم چیزی ندانند یا اسم صنایع دستی‌اش را نشنیده باشند حتی اگر تا به حال قم نیامده باشند با سوهان قم آشنا هستند.
حدود یک سده پیش نوعی حلوا و شیرینی خانگی در قم پخته می‌شد و به «حلوای قمی» مشهور بود که خیلی محدود و به ندرت توسط مغازه‌های عطاری عرضه می‌شد. معروف است که به هنگام حضور مظفرالدین شاه در قم از وی توسط حلوای قمی پذیرایی شد و او بعد از خوردن حلوای قمی گفت: «این حلوا مثل سوهان غذای مرا بریده و هضم کرده است.» از آن پس عنوان سوهان بر این شیرینی نهاده شد و به تدریج به عنوان نماد خوراکی و سوغات قم مطرح شد.
در قم شما می‌توانید به سراغ 2 هزار تا 2 هزار و 500 سوهان پزی و سوهان فروشی بروید. ماهیانه در قم بیش از ۵۰۰ تن سوهان به فروش رفته و این محصول به کشورهای اروپایی و آسیای مرکزی صادر می‌شود. البته همیشه اینطور نیست که شما بتوانید یک سوهان‌پز یا سوهان فروش خوب اطراف حرم پیدا کنید. اگر به مرغوبیت سوغاتی که با خود می‌برید حساس هستید پیشنهاد می‌کنیم پرس و جویی کنید و سوهانی‌های معتبرتر را پیدا کنید.
خرمهره؛ صنعت دستی منحصر به فرد قم
به جز سوهان صنایع دستی هم از سوغاتی‌های مهم قم محسوب می‌شوند. هنر دستی اختصاصی در قم خرمهره است که بر اساس اکتشافات تپههای باستانی 6 هزار سال قدمت دارد. خرمهره مصنوعی سرامیک به رنگ آبی فیروزه‌ای روشن است که به آن کوجی یا مهره مهر نیز می‌گویند و هر مهره‌ای چون شکافته می‌شود، حاوی بلور دانه دانه سفید رنگ سخت و خشن است و استان قم تنها تولید کننده خرمهره به صورت گسترده در جهان است. بیشتر مردم شکل مهره‌ای خرمهره را دیده‌اند و آن را برای دفع چشم‌زخم، می‌آویزند اما امروزه این صنعت در ساختن ظروف و تزئینات خانه هم کاربرد دارد.
فرش دستباف؛ سوغات بی‌نظیر
سوغات مهم دیگر قم فرش ابریشم این شهر است که به زعم کارشناسان در تمام دنیا بی‌نظیر بوده و به دلیل گرانی جزو سبد سوغات عامه مردم قرار ندارد. شهر قم بزرگترین مرکز تولید فرش ابریشمی در جهان است و 90 درصد از تولیدات آن به خارج از ایران صادر می‌شود که ارزش دلاری آن برای ایران نزدیک به ۱۷ میلیون دلار در سال است. سابقه قالی‌بافی در قم با شیوه فعلی به اواخر دهه دوم قرن ۲۰ میلادی یعنی حدود ۸۰ سال قبل می‌رسد.
نقشه‌های قالی‌های قدیمی قم را طرح‌های مشهور به لچک و ترنج شاه عباسی، محرمات، محرابی و شکارگاه تشکیل می‌دادند. این طرح‌ها که با اقتباس از نقشه‌های کاشان و اصفهان تهیه شده بود به‌سرعت با تغییراتی که طراحان قم در آن دادند دچار تحول شد و سبک جدیدی در صنعت قالی‌بافی ایران پدید آورد.
البته انگشترهایی که از انواع نگین‌های با ارزش ساخته شده‌اند هم سوغات قم هستند. انگشترهایی که با زیور فیروز، عقیق و ... آراسته شده و جزوی از فرهنگ دینی مردم را تشکیل داده‌اند.
بهترین‌های گردشگری و جاذبه‌های طبیعی
اگر اهل گشت و گذار و تماشا باشید قم حتی برای طبیعت گردی و بومگردی شما هم گزینه‌های فراوان دارد. شاید بهترین جاذبه طبیعی آن را باید دریاچه نمک و حوض سلطان دانست که از اکوسیستم‌های ناب کره زمین و دارای ویژگی‌های منحصر به فرد هستند.
غارها هم از جاذبه‌های طبیعی استان قم محسوب می‌شوند که غار کهک و وشنوه از آن جمله هستند.
اگر به دنبال یک استراحت کوتاه در یک مکان نسبتا سرسبز و خوش آب و هوا هستید، پلنگ‌دره انتخاب خوبی است مخصوصا که در این منطقه گونه‌های جانوری فراوانی دیده می‌شود و از این نظر هم کاوش در آن جذاب است.
شهر کهک با روستاهای اطراف آن، آب و هوای معتدل کوهستانی دارد و از مناطق ییلاقی استان قم به شمار می‌رود. وجود باغ‌های زیبا، کوه‌های مرتفع و آب شیرین از ویژگی‌های منطقه است. این ویژگی سبب شده تا گردشگران داخلی از این منطقه استقبال چشمگیری داشته باشند و عده‌ای برای جذب توریست به سرمایه گذاری بپردازند.
وجود مجتمع‌های توریستی و تفریحی مانند کشتی آبی، باغ سنگی، کلبه سبز، کوهستان پارک، و پروژه‌هایی که در دست ساخت هستند از این قبیل است. روستاهای بالادست شهر کهک مانند فردو، وشنوه، کرمجگان، اول، خاوه، بیدهند و ... روستاهای ییلاقی و از زیباترین روستاهای ایران به شمار می‌روند.
دهستان قاهان در خلجستان هم یکی دیگر از جاذبه‌های طبیعی قم محسوب می‌شود. این دهستان دارای دو دره است. یکی دره کهندان در روستان ونان و دره دیگر که از آغلک شروع و بعد از روستای زیبای بنابر و روستاهای جمیزقان، قاهان و نویس به کاسوا و انجیله ختم می‌شود. دره‌هایی پر از ریواس که قمی‌ها خاطرات خوبی با آن دارند.
روستای نویس از روستاهای قدیمی و نسبتا کهن شهرستان قم بوده و عوامل متعددی چون منابع آب و خاک مرغوب و حاصلخیز و اقلیم مناسب و امنیت در پیدایش و شکل گیری آن تأثیری بسزایی داشته است. در این روستا می‌توانید آتشکده‌ای را بیابید که مربوط به دوران ساسانی است.
گشت‌وگذار در جاذبه‌های تاریخی
جاذبه‌های تاریخی قم هم هیچ کم از جاذبه‌های طبیعی‌‌اش ندارند و می‌توانند تجربه جذابی برای قم‌گردی در روزهای بهاری باشند. به ویژه که تورهای قم‌گردی هر روز در کمپینگ‌های زائران برای گشت و گذاری در این اماکن فراهم شده است.
به دلیل موقعیت مذهبی و جایگاه ویژه قم در طول تاریخ مساجد زیادی نیز در آن بنا شده است که هر کدام به دلایلی از اعتبار خاصی برخوردارند. از میان مساجد قم، مسجد امام حسن عسکری(ع) به عنوان قدیمی ترین مسجد قم از اعتبار و سندیت خاصی برخوردار است.
این مسجد که در نزدیکی حرم مطهر و در ابتدای خیابان آستانه واقع شده بنا به دستور امام حسن عسکری(ع) و به دست وکیل و نماینده آن حضرت در قرن سوم هجری ساخته شده است. این مسجد همواره مورد توجه و عنایت علما و بزرگان بوده و در نوع خود از مساجد منحصر به فرد در دنیای اسلام است. مسجد امام حسن عسکری(ع) دارای 3 ورودی و در حال حاضر دارای 6 شبستان است.
مسجد جامع قم از جمله مساجد دو ایوانی ایران است که شکل مربع مستطیل دارد. این مسجد که پس از مسجد امام حسن عسکری(ع) قدیمی ترین مسجد شهر قم محسوب می‌شود در خیابان آذر واقع است.
اسكلت اصلی گنبدخانه متوازن آن، به نیمه نخست سده ششم هـجری قمری تعلق دارد. به اعتبار متون معتبر، سال احداث بنای كنونی گنبدخانه این مسجد 529 هـجری قمری است. این تاریخ تا پیش از تعمیرات دوران فتحعلی شاه در كتیبه‌های گچ‌بری موجود در بنا به وضوح نمایان بود. مسجد جامع قم دارای قسمت های دیدنی مختلف از جمله ایوان، مقصوره، گوشواره‌ها، شبستان‌ها، سردر ورودی، محراب‌ها، صحن، زیرزمین و گنبدی باشکوه است.
یکی دیگر از این جاذبه‌ها بازار قم است که شامل دو راسته سر پوشیده با پوشش گنبدی است. سرپوشیده بودن بازار از یک سو به سنت معماری بازار باز می‌گردد و از سوی دیگر به گرمای شدید تابستان و سرمای شدید زمستان و ناشی از هوای کویری قم. تهویه و نوررسانی بازار از طریق دریچه‌هایی که در پوشش گنبدی آن تعبیه شده صورت می‌گیرد.
برخى از بناهاى مجموعه بازار نیز قدمت سلجوقى - ایلخانى دارد و با استامپ‌هاى گچى این عصر زینت یافته‌اند. قدمت و استخوان‌بندى بازار کهنه و بناهاى همجوار راسته مذکور به پیش از عصر صفوى مربوط است، لیکن بافت معمارى راسته بازار نو و تیمچه‌ها و سراهاى جانبى آن اغلب متعلق به عصر صفوى و قاجار است.
بخش‌های وسیعی از بازار قم از جمله بازار کهنه در دوران صفویه و در پیرامون مسجد جامع بنا و تا پایان دوره قاجاریه بناهای دیگر به آن افزوده شد. تیمچه فرش قم یکی از جاذبه‌های بازار است که بزرگترین سقف ضربی ایران به شمار می‌آید و یادگار دوران قاجار است.
مسجد میدان کهنه قم هم که در همان حوالی واقع شده قدمتی ۹۰۰ ساله دارد و اولین مناره ساخته شده در ایران و سومین در جهان اسلام است.
مکث: دیر گچین؛ مادر کاروانسراها
قم مادرکاروانسراهای ایران را هم در خود جای داده است. کاروانسرای دیر گچین که هزار و 800 سال عمر دارد و مربوط به دوران ساسانی است. دیر کاج، دژ کردشیر و دیر الجص از دیگر نام‌های این اثر تاریخی است که به عنوان منزلگاهی بسیار مهم در مسیر یکی از راه‌های باستانی منزلگاه‌های ایران بوده است. این کاروانسرا از مسیر جاده آسفالته گرمسار - قم و جاده چرم شهر - ورامین قابل دسترسی است.
مقابر باغ گنبد سبز مربوط به دوران های تاریخی پس از اسلام (قرن ۸ ه.ق) است و در شهرستان قم، خیابان انقلاب، جنب گلزار شهدا واقع شده که با گنبدهای فیروزه‌ای راک از جاذبه‌های تاریخی شهر قم محسوب می‌شود. این مقابر مربوط به خاندان صفی می‌شود که از خاندان‌های قدرتمند قم هستند و روزهای نوروز هم بازارچه صنایع دستی در آن دایر خواهد بود. از میان موزه‌های جذاب قم هم می‌شود به موزه آستانه در جوار حرم مطهر کریمه اهل بیت(س)، موزه مراجع و موزه فقه وزندگی اشاره کرد.
خانه‌های تاریخی در قم هم از جذابیت‌های این شهر تاریخی محسوب می‌شوند که از آن جمله می‌توان به خانه یزدان‌پناه و خانه زند اشاره کرد که در روزهای نوروز آماده پذیرایی از زائران هستند. البته تمام جاذبه‌های طبیعی و تاریخی قم به اینها محدود نمی‌شوند اما مرور همین تعداد محدود هم نشان می‌دهد قم شهری نیست که با چند ساعت توقف بتوان آن را شناخت یا از زیبایی‌هایش لذت برد.
منبع: همشهری
