يزد تشنه آب، آب تشنه مديريت

ترديدي نيست كه با ادامه اين روند دامنه خسارات وارده به منابع آب، كشاورزي واقتصاد استان، روز به روز گسترده تر مي گردد ودر آينده اي نه چندان دور، عده اي ازروستائيان بالاجبار با محل اقامت خود خدا حافظي مي كنند و اين مهاجرتها باعث افزايش تعدادروستاهاي خالي از سكنه خواهد شد كه تبعات منفي آنرا نميتوان از نظر دور داشت.
با توجه به كاهش نزولات جوي در سالجاري، با گرم شدن هوا،احتمالا امسال نيز همانند سالهاي قبل بنرهاي تبليغاتي شركت آب وفاضلاب استان، دربرخي ازميادين وچهار راهها و... نصب ميگردد و مسئولان ودست اندركاران مربوطه از طريق رسانه ها به مردم هشدار مي دهندكه در مصرف آب شرب صرفه جويي كنندچرا كه به گفته آنها اگر صرفه جويي لازم صورت نگيرد ممكنست آب جيره بندي شود.
اين در حاليست كه بخش قابل توجهي از جمعيت استان را خانواده هاي كم درآمد و كم مصرف كه حسابشان از برخي پولدارهاي اسرافكار جداست تشكيل مي دهند كه بايد بيشترمدنظر برنامه ريزان وحسابرسان قرار گيرد. ازطرف ديگر گرچه صرفه جويي واستفاده صحيح از منابع آب، كاري عقلايي وپسنديده مي باشد اما اين نكته را هم بايد درنظر داشت كه حدود 90درصد آب در بخش كشاورزي مصرف ميشود و مقدار قابل توجهي از اين آب به دليل استفاده از روش سنتي آبياري غرقابي، تبخير وبه هدر مي رود.
بنابر اين صرفه جويي در مصرف آب شرب كه در مقايسه با بخش كشاورزي بسيار كمتر وحدود 5درصد است نمي تواند آنچنان تاثيري بر ذخيره آب داشته باشد.
هراز گاهي هم از طرف مسئولان دستگاههاي مربوطه، استفاده از روشهاي نوين آبياري از جمله آبياري تحت فشاربه كشاورزان توصيه مي شود يا كاشت درختان و گياهان كم آبخواه مورد تاكيد قرار ميگيرد (سياست هاي تشويقي دولت نظير وام هاي بلند مدت با سود پايين در اين زمينه مي تواند راهگشا باشد). اما با توجه به ظرفيت موجود، به ضرورت كاهش حجم كشاورزي سنتي و ناكارآمد ، بازسازي شبكه فرسوده، آبياري فضاي سبزباآب غيرشرب ويا استفاده مجدد صنايع از پساب تصفيه شده، براي جلوگيري از هدر رفت آب كمتر اشاره مي گردد.
البته توصيه هاي فوق الذكر، بخشي از راه حل مشكل كم آبي محسوب مي شودزيرا مسائل مهم ديگري چون سوء مديريت وتوزيع نامناسب جغرافيايي جمعيت در اين زمينه مطرح مي باشد كه درادامه اين سطور به آنها خواهيم پرداخت.
ازطرف ديگر مسئله آب كه براي مردم استان جنبه حياتي دارد مختص تابستان نيست كه فقط در اين فصل به آن پرداخته شود بلكه در تمام فصول سال حتي زمانيكه باران مي باردلازمست در اين خصوص جلسات ودر كنار آن، اتاق فكرتشكيل شود وطي نشستها يي با همفكري وهم انديشي كارشناسان، متخصصان، نخبگان وپژوهشگران دولتي وغير دولتي راهكارهاي نشات گرفته از علم ودانش وتجربه وخلاقيت وابتكار افراد يزدي وغير يزدي وحتي خارج از كشوردر راستاي حل اساسي مسئله كم آبي در استان، ارائه ومورد بررسي واقدام قرار گيرد.
البته در گذشته با وجود رويكرد سطحي نگرانه ، برنامه آمايش سرزمين، يا بهتر بگوييم: جمعيت، سرمايه ومنابع طبيعي ومحيطي استان يزد به صورت عادلانه وپايدار شكل نگرفته است.
دراوايل دهه60، مهاجرت تعداد قابل توجهي ازمردم شهرها وروستاهاي مناطق جنگزده كشور به استان يزد، همچنين ورود ميهمانان ناخوانده افغاني به اين استان، مشكلات اجتماعي فراواني از جمله افزايش جمعيت، حاشيه نشيني ونيز به تبع آن افزايش ميزان مصرف آب به همراه داشت، آنهم در شرايطي كه هنوز آبي به يزد منتقل نشده بود و مردم استان از كم آبي شديد رنج مي بردند.
بعد از پايان جنگ تحميلي، طبيعتاً مهم‌ترين مسئله كشور، مسئله سازندگي بود، با روي كار آمدن دولت هاشمي رفسنجاني، عده‌اي از مسئولان اجرايي در استان يزد صرفا به توسعه فكر مي‌كردند وچون بعضي از آنان عطش توسعه داشتند، با ناديده گرفتن مسئله كم آبي، در جهت رشد هر چه بيشتر صنعت ومعدن به عنوان محور توسعه استان اقدام نمودند ومحيط زيست را قرباني توسعه يافتگي استان كردند و اكنون زيانهاي ناشي ازبرخي اقدامات نسنجيده وبي منطق را شاهد هستيم ومي بينيم كه تعدادي ازواحدهاي توليدي پر آبخواه مانند فولاد ونيزكوره هاي آجرپزي و...علاوه بر آلودگي هوا وابتلاي مردم به بيماري آسم وسرطان و...، چه زيانهاي جبران ناپذيري را بر سفره هاي زيرزميني آب استان وارد نمودند.
با گسترش بي رويه صنعت دراستان وفراهم شدن فرصتهاي شغلي در شهركهاي صنعتي، مهاجرت افراد غير بومي به استان يزد جهت كار در كارخانجات ومجتمع هاي توليدي، تشديد شدواين افراد كه اكثريت آنها راكارگران ساده تشكيل مي دهند به همراه خانواده هاي خود در استان ساكن شدند وهمانند ساير مهاجران، مشكلاتي را كه به آنها اشاره شد براي استان به بار آوردند.
زماني كه آب از مسيراصفهان به يزد منتقل شد مشكل كم آبي در سطح كشور به اين شدت نبود ويزد به عنوان يك استان خشك وكم آب، بيشتر مورد توجه قرار مي گرفت.
از طرف ديگر چون كشور ما در منطقه اي خشك وكم باران قرار گرفته است در سالهاي اخير، بسياري ازمناطق با مشكل كم آبي مواجه شدند وبراساس آمار منتشرشده از منابع رسمي، در حال حاضرهفده استان ايران كه سه-چهارم مساحت كشور را شامل مي شوند با مشكل بيابان‌زايي دست وپنجه نرم مي كنند، حتي دراستانهايي كه از وضعيت بارندگي نسبتا خوبي برخوردارهستند تابستان سال گذشته آب شرب مورد نياز اهالي برخي روستاها از طريق تانكر تامين شدواين نوسان اقليم، از چالشها ورخدادهاي بحران آب خبرمي دهد كه به گفته صاحب نظران ومتخصصان ممكنست در دهه هاي آينده تمام كشور با مشكل كم ابي وحتي برخي مناطق با بي آبي مواجه شوند.
لذا با توجه به موارد ذكر شده، چشم انداز روشني براي تامين پايدار آب مورد نياز يزد، ازساير منابع، وجود نداردونبايد به انتقال آب از بهشت آباد وخليج فارس دل خوش كرد ومهمترين مشكل استان رادر دراز مدت، حل شده تلقي نمود.
ناگفته پيداست كه اگرمصرف آب در بخشهاي كشاورزي، صنعت و شرب درست مديريت مي شد وبهره وري مورد توجه قرار مي گرفت يزد اينگونه با مشكل كم آبي مواجه نمي گرديد و نيازي به انتقال آب نداشت.
بنابراين يزديها بايد كمربند خود را محكم ببندند و با استفاده ازمديراني كارآمد، خلاق، نوآور، دورانديش، شجاع و پرانرژي در حوزه آب، آب تشنه مديريت را با تكيه برمقدار آب موجود، چنان مديريت كنند كه مورد سرزنش نسل آينده قرار نگيرند زيرا مشكل بسيارجديست و فردا دير خواهد شد.