به گزارش تابناک کهگیلویه و بویراحمد، سید سعید مهریان طی یادداشتی نوشت : نوروزکه نوگ رو، نه وروز، گولوس، نوک روچ، نی روزهم نامیده می‌شود، یکی ازنام‌های پارسی ا... و روز پی روزی (خجستگی) وعید رستاخیز است.
این عید سه هزار سال قبل از میلاد مسیح به وسیله ایلامیان (اجداد لرها) که اولین دولت ملت و به تعبیری اولین تمدن کوهستان نشین دنیا را در ایران تشکیل دادند، در نکوداشت ایزد گیاه، جشن گرفته می‌شد. نوروز درواقع یک عید مذهبی بوده و فرهنگ آن ازایلامیان به آریایی‌ها وسایر اقوام ایرانی منتقل شده است. اما خدای بهار کدام یک ازخدایان صدگانه بود که ایلامیان آن را با جان و دل می‌پرستیدند؟
آیا برکت دهنده زمین، نین شوشیناک همان خدای رازآمیز ایلامیان است که کوتیک ایلامی، مقتدترین پادشاه سلسله آوان، خود را کمر بسته او می‌دانست و خود را پوزور کوتیک این شوشیناک می‌نامید؟
پاسخ منفی است چرا که هریک ازخدایان ایلامی وظیفه و رسالتی خاص برعهده داشتند لذا نین یا این که یکی ازخدایان مشترک تمدن بین النهرین و تمدن ایلام بود و لقب شوشیناک یعنی نگاهبان شوش را یدک می‌کشید، نباید در کار خدای بهار و سایر خدایان دخالتی می‌کرد؛ بنابراین نین شوشیناک راکه فرا زمینی بود، به حال خود رهایش می‌کنیم تا به وظیفه اش که همانا پاسداری ازشوش وبه ویژه صیانت و مراقبت از دورآنتاش (چغازنبیل) بزرگترین کعبه جهان باستان بود، همچنان سرگرم باشد و ما سوار برمرکب قلم به جستجوی خدای سرو‌های کوهی و گلبوته‌های چویل و گل‌های بابونه بشتابیم. صورت‌های خدایان ایلام و حتی بابل را یک به یک از نظر می‌گذرانیم تا این خدای محبوب را بیابیم. در بین همه خدایان فرا وفرو زمینی، الهه نانا (ننه) شهربانو یا ایل بانوی بزرگ و ارجمند و مادر خدایان لر که والاترین جایگاه را داشته است، بیش و پیش از همه، خود نمایی می‌کند.
بنده معتقدم الهه ننه، مادرو یامادر خوانده خدایانی از قبیل کری ریشا (دومین شهربانو بعد ازنانا) هومبان (خدای آسمان) نهونت (خدای اجرای قانون) شازی (خدای آب) دموزیاتموز (خدای باروری فصل ها) ایشنی کاراب (یکی از فرشتگان این شوشیناک) منزت (منادی نیرومند خدایان) ادد (خدای هوا) سین (درخشنده) شمش (خورشید) وایشن کرب (داور مردگان) است. البته خاستگاه اغلب این خدایان تمدن بین النهرین است که کارخانه خداسازی بود.
همانطور که از نام خدایان مزبور پیدا ست، دموزیا تموزیک الهه نباتی است. دموزی خدایی است که می‌میرد و زنده می‌شد و زندگی می‌بخشید. این خدا مادری به نام اتیس داشت، که مشخص می‌شود، توسط الهه نانا به فرزندی پذیرفته شده بود. تموز در تمام مناطق زاگرس نشین مورد احترام بود و تقدیس می‌شد.
آیین نکوداشت خدای مراتع و مزارع در اولین روز سال به شکل بسیار باشکوهی در کورانگان شهرستان رستم از توابع فارس (بزرگترین و قدیمی‌ترین نیایشگاه جهان باستان) که در منابع بابلی از آن به عنوان هوهنری نامبرده شده است، برگزار می‌شد. در این آیین گوسفندان پرواری را برای خوشنودی خدای بهار در تل افغانی ذبح می‌کردند.
فرهنگ جشن شکرگذاری نوروز و سایر آیین‌ها و جشن‌ها و جشنواره‌ها از ملت متمدن ایلام به پارس‌ها که آن زمان مرتع نشین و خراج گذارشان بودند، منتقل شد. منتها پارسواش‌ها یا پارس ها، چون ملتی یکتا پرست و پیرو حضرت زرتشت بودند به جای اجرای جشن شکرانه بت فصل بهار، اهورا مزدا را که نام‌های دیگری ازقبیل: ایزد، هروسپ توان و هروسپ آگاه (دانا و توانای مطلق) آبده (بی آغاز) بنشت (ریشه آفرینش) ان ایاپ (نایاب و کسی که دیده نمی‌شود) ونوروز و پیروز داشت، شکر گذاری می‌کردند و این روزرا که روز کمال بود، جشن می‌گرفتند. لازم به توضیح است:پارس‌ها چنان تحت تاثیر فرهنگ و آداب ایلامیان بودند که داریوش به عنوان یک شاه مذهبی (مغ) در ساخت تخت جمشید از نماد‌های آنان مثل سردیس حیوانات در سر ستون‌ها استفاده کرد. شاید دارا مثل ایلامیان که این تندیس‌ها و سردیس‌ها را به عنوان یک نشانه مقدس که دارای نیروی کیتین (جادو) ست، درتخت جمشید به کار برده بود تا این شاهکار معماری ازتمام خطرات و حوادث مصون بماند. واماهخامنشیان یک جشن تحت عنوان نوروز عام و یک جشن تحت عنوان نوروز خاص داشتند. نوروز عام در اولین روز سال ونوروز خاص در روزششم فروردین به عنوان روزخرداد، گرامی داشته می‌شد چرا که آریایی‌ها به عنوان پیروان حضرت زرتشت مطابق گاهنباریا گاهبار باور داشتند اهورا مزدا جهان را درشش روز یا شش گاه آفرید. به همین خاطر روزششم فروردین را روزخرداد یاهئورتات، روز کمال و رسایی و صحت می‌دانستند.
در کتاب آسمانی ما مسلمانان هم این واقعیت این چنین مورد تاییدقرار گرفته است:همان کسی است که آسمان‌ها و زمین و آنچه را که میان آن دوست در شش روز آفرید آنگاه برعرش استیلا یافت، رحمتگرعام (اوست)
از جمله در روستای تل افغانی منگودرز کنونی از توابع شهرستان رستم فارس و هوهنری قدیم که یکی ازقدیمی‌ترین و بزرگترین نیایشگاه جهان باستان در آن قرار داشت مورد پرستش قرار می‌گرفت.
منابع: ایران در سپیده دم تاریخ، دنیای گم شده ایلام، کتاب جامع ایلام باستان، تارنمای خبری زرتشتیان، لغت نامه دهخدا، ازاسطوره تا تاریخ، مذهب ایلامی ها، ایران ازآغازتا اسلام، تاریخ اجتماعی ایران، پژوهش‌هایی در شناخت هنر ایران
